Verloren verleden: Brusselaar Andreas Vesalius

In de Miniemenstraat stond in de 16e eeuw het prachtige huis van Andreas Vesalius. Deze Brusselaar geldt als grondlegger van de moderne geneeskunde. Andreas Vesalius werd in Brussel geboren rond 1515. Zijn familie heette eigenlijk Wytinck en stamde uit Wesel in het hertogdom Kleef, in Duitsland. De leden van dit geslacht, vaak artsen en apothekers, noemden zich daarom 'van Wesel' of in het Latijn Vesalius.

Andreas Vesalius groeide op in het huis van zijn ouders in het 'Hellestraetken' vlak bij de Galgenberg. Daar werden de misdadigers terechtgesteld. De kleine Andreas zag er vaak aan de galg bengelen.

Vesalius, geboren in een familie van artsen en apothekers, was doordrongen van de geest van het humanisme. Vanaf 1530 studeerde Vesalius filosofie en geneeskunde aan de Universiteit van Leuven. Van 1531 tot 1533 studeerde Vesalius Grieks aan het beroemde "Collegium Trilingue" in Leuven.

In Parijs
Nicolaas Florenas, lijfarts van Keizer Karel V zorgde ervoor dat Vesalius geneeskunde kon studeren aan de Universiteit van Parijs. Vanaf september 1533 liep Vesalius er college bij Jacques Dubois, een specialist in de anatomie.

Zoals alle medici in die tijd, was ook Dubois een blind bewonderaar van Galenus, een Griekse arts uit de oudheid die een systematische en gedetailleerde beschrijving van het menselijk organisme had nagelaten.

Ook Vesalius bestudeerde als volleerd humanist de teksten van Galenus. Maar in tegenstelling tot de toenmalige geneesheren, ontpopte Vesalius zich tot een kritisch wetenschapper.

Vesalius baseerde zich eerst en vooral op eigen waarneming en onderzoek. Net als de Florentijn Leonardo da Vinci een paar jaar eerder had gedaan, sneed ook Andreas Vesalius lijken open om na te gaan hoe het menselijk organisme in mekaar zat.

Vrij snel zag Vesalius dat een aantal beweringen van Galenus niet klopten. Die Griekse arts uit de Oudheid had zich immers gebaseerd op de dissectie van apen, en niet van mensen.

Dubois, net als de andere professoren van de Parijse Sorbonne, bleven echter zweren bij de traditionele opvattingen van Galenus. Zij poogden zelfs het onderzoek van Vesalius belachelijk te maken.

Naar Padua
Omdat er oorlog dreigde tussen de Franse koning en de Habsburgse keizer kon Vesalius niet langer in Parijs blijven. Als Brusselaar en Nederlander was Vesalius immers een onderdaan van Keizer Karel V. Vanaf 1536 zette Vesalius zijn onderzoekswerk tijdelijk verder in Leuven.

Karel V zorgde ervoor dat Vesalius vanaf september 1537 kon gaan studeren aan de Universiteit van Padua, in de buurt van Venetië. In tegenstelling tot Parijs waaide er aan deze Italiaanse universiteit een vernieuwende en experimentele geest. Het onderwijs werd hier niet "ex cathedra" gegeven, maar aan het ziekbed. En net zoals Leonardo da Vinci beschouwden de professoren in Padua de dissectie van lijken als het enige middel om het menselijk organisme te bestuderen.

Op basis van jarenlang onderzoekswerk publiceerde Andreas Vesalius in juli 1543 bij de drukker Jan Oporinus in Basel zijn "De Humani corporis Fabrica", over de samenstelling van het lichaam. In dit boek beschreef hij niet alleen het beendergestel maar ook de spieren, de bloedvaten, de zenuwen, de organen in buik- en borstholte en zelfs de hersenen. Vesalius verduidelijkte zijn heldere uiteenzetting met een hele reeks prachtige tekeningen van Jan Stevens.

Terug in Brussel
In 1544 huwde Vesalius met Anna van Hamme en werd kort nadien vader van een dochter. De meester betrok in het 'Hellestraetken' een prachtig domein met groot woonhuis, niet ver van de huidige Miniemenstraat. Niet ver vandaar woonde in die tijd een andere beroemde humanist, de schilder Pieter Bruegel de Oude.

Vesalius werd ook lijfarts van Karel's zoon Filips II. Hij vergezelde die vorst toen die in augustus 1559 de Nederlanden verliet en naar Spanje trok. In 1564 reisde Vesalius in opdracht van Filips II naar Jeruzalem. Maar op de terugreis leed hij schipbreuk en kwam terecht op het eiland Zakyntos voor de Griekse kust. Daar stierf Vesalius op 15 oktober 1564 aan tyfus.