Tijdloze humor uit Brussel

DILBEEK - Oud-redacteur Amaat Hullebroeck verzamelde vanaf de jaren 1970 alle originele cartoons die Brasser voor het maandblad De Brusselse Post tekende. Het kunstarchief wordt zondag integraal aan Brassers weduwe Leona De Valck-Van Belle geschonken. Maar eerst zijn de spotprenten over de politiek nog even te zien op de tentoonstelling Brasser. Tijdloze humor.

De hekelprenten van Brasser, pseudoniem van Paul 'Pol' De Valck (1937-2001), blijken inderdaad niet te dateren, zoals de titel aangeeft. Dat wordt snel duidelijk uit de vijf grote thema's in de eendagstentoontelling van zijn werk: Brussel (de meeste cartoons), de verhouding Vlaanderen-Wallonië, Vlaams-Brabant, politieke figuren en de maatschappij. In grote mappen kun je de kopieën van de cartoons bekijken, en de tijdloze rode draad herkennen: de verhouding tussen Vlaanderen en Brussel, en verder met Wallonië is na vele decennia geen pennetrek veranderd. Maar eerst even de geschiedenis van deze collectie.
Wie nooit De Brusselse Post ter hand nam, zal ook de politieke en maatschappelijke hekelprenten niet kennen die Brasser in opdracht van het maandblad tekende. De Brusselse Post is het 'tijdschift voor Vlamingen te Brussel en elders' en wordt sinds 1950 uitgegeven door het Vlaams Komitee voor Brussel. Het magazine werd gedrukt door het Vlaamsgezinde familiebedrijf Van Hoorick, dat ook de Bouwkroniek drukte (toen in de Zennestraat, sinds deze eeuw in Itterbeek) en de technische boekhandel Simon Stevin runde. Gedurende 45 jaar coördineerde Amaat Hullebroeck er de redactie. Op een dag haalde hij Brasser erbij - de cartoonistennaam verwijst naar de bijnaam van de Humbekenaren (Grimbergen); ereburger De Valck werd er geboren. Brasser stond toen al bekend als de 'keizer van de Vlaamse cartoonisten'. Hij tekende ruim veertig jaar voor 't Pallieterke; en was ook illustrator voor Het Nieuwsblad, De Standaard en later Ring-TV.

"Ikzelf had Pol overigens aangeworven om voor De Brusselse Post te tekenen," bekent Hullebrouck. "Toenmalig directeur, wijlen Jan Van Hoorick (van de Bouwkroniek, nvdr.), vader van Leo Van Hoorick, was het daarmee eens. Meestal gaf ik Pol maandelijks de opdracht om een tekening te maken bij een of ander artikel in het blad in verband met de politieke actualiteit. Ik heb de tekeningen jarenlang gekoesterd, maar ben van oordeel dat ze uiteindelijk het best teruggaan naar de familie De Valck." Niet naar het Archief en Museum van het Vlaams Leven te Brussel dus.

'Vlaamse tekst op aanvraag'
In de regel illustreerden de spotprenten een kritisch artikel dat kort op de bal speelde over het 'leven en welzijn' in Brussel en het land, als Vlaming. Zo tekende Brasser na verkiezingstijd een schavot in de vorm van een stembolletje: de regering gaat serieus onderhandelen over de overheidsuitgaven. En verwijst hij naar 'horen, zien en zwijgen', door de politici Schiltz, Van Miert en Martens de zegswijze te laten uitbeelden, met daarbij 'Egmont nooit'. Of zet hij Brusselaar André Monteyne vol spinrag bij een bushokje met een zeshoek als halte in plaats van de Vijfhoek. De cartoons over Wilfried Martens, Jean-Luc Dehaene, Herman De Croo, Karel Van Miert en zelfs Koning Boudewijn spreken boekdelen. Martens zit gebukt onder de '36 excellenties' die hij voor België moet onderhouden. Hoeveel zijn het er vandaag?
De spot met de Brusselse boegbeelden is overigens zeker niet minder scherp. Zoals Schaarbeeks burgemeester Nols, die de Vlamingen met de bezem buitenveegt en slagerszoon-politicus VDB (Vanden Boeynants) die Simonet door de vleesmolen haalt. Al bleek toen in de hoofdstad niets zo duidelijk als de affiche 'Bonne Année (Vlaamse tekst op eenvoudige aanvraag)'.

Vlamingen de klos
Organisator van de expositie Albrecht de Schrijver (Vlaamse actieve Senioren Dilbeek) ziet in de reeks cartoons één grote geschiedkundige constante: "Brasser voelde zich duidelijk zeer betrokken bij de Vlaams-Waalse problemen. Het komt erop neer dat wij Vlamingen toen, net als nu, de benadeelde partij van het land waren." Vandaar de octopus Brussel in wiens tentakels Vlaanderen knopen legt. Brussel dat in de hangmat ligt of op een meiboom zit, terwijl Vlaanderen en Wallonië de draagpalen zijn. Het FDF dat met een grote pen 'inschrijvingsrecht' in de buik van de Vlaming steekt of 'Au secours!' roept terwijl het zelf de Vlaming vertrappelt. En Wallonië dat 'Wij eisen' roept, terwijl Brussel aanvult 'Kompensaties' op het statistisch gegeven dat Vlamingen langer leven. Al herleeft ook het trieste verleden in de Atomiumbollen die als spookmaskers treuren bij het Heizeldrama. Of tipt Brasser de oplossing van alle problemen in het onderwijs: iemand met twee tongen, de perfecte tweetalige. Bij de sluiting van de gratis tentoonstelling worden de originele platen aan Brassers weduwe Leona De Valck-Van Belle (71) geschonken. Wat ze ermee gaat doen? "Mô joenge, een paar dozen bij zetten bij de overige tienduizend cartoons die ik heb zeker."

Brasser. Tijdloze humor, op zondag 12 augustus van 14 tot 17 uur, in de Watermolen van Pede, Lostraat 84, Sint-Gertrudis-Pede (Dilbeek). Gratis toegang.