Op bezoek bij de Heilige Guido

Historisch is de Sint-Guidokerk een van de belangrijkste kerken van de stad, misschien zelfs van heel Brabant. Maar de tand des tijds heeft het half-romaanse, half-gotische gebouw aangetast. Sinds 1994 wordt de kerk gerenoveerd, maar het is nog maar de vraag of het koor, het pronkstuk van de kerk, af raakt tegen de duizendste verjaardag van patroonheilige Guido, in 2012.

D e Sint-Guidokerk is samen met het Erasmushuis zowat het zinnebeeld van de geschiedenis van Anderlecht. Het is dan ook de kerk die aan de basis lag van het ontstaan van het dorp tussen de Broekbeek en de Zenne. Wat begon als een bescheiden gebedshuis in de achtste eeuw (tijdens de Merovingische periode), groeide al snel uit tot een belangrijk gebedsoord. In 950 konden in de parochie al tweeduizend gelovigen ontvangen worden. Daarmee gaat de geschiedenis van de kerk verder terug dan de geschiedenis van Brussel.

Door de jaren groeide de kerk - die toen nog gewijd was aan Sint-Pieter - uit tot een belangrijk bedevaartsoord. Aan de basis daarvan lag het kapittel dat de kerk runde en dat tot ver buiten de dorpsgrenzen aanzien genoot. Maar de kerk groeide pas echt uit tot belangrijk pelgrimsoord toen de romaanse kerk, die de basis vormt van het huidige gebouw, aan het begin van de twaalfde eeuw werd ingewijd en toen in diezelfde periode de mirakels van Sint-Guido werden neergeschreven.

De arme boerenzoon Guido leefde aan het eind van de tiende eeuw. Hij wilde zijn leven wijden aan Christus, maar moest van zijn vader op de akker werken. Tot op een dag engeltjes hem te hulp schoten zodat hij tijd kon vrijmaken om te bidden. Guido werd koster in de Onze-Lieve-Vrouwekapel in Laken en nog later koopman. Als handelaar leed hij schipbreuk op de Zenne. Hij zag dit als een teken en besloot zijn leven opnieuw aan God te wijden. Hij ondernam bedevaarten naar Jeruzalem en Rome en kwam zwaar ziek terug naar Anderlecht. Op 12 september 1012 overleed hij daar aan dysenterie.

Aanvankelijk raakte de man in de vergetelheid, tot er... een paard over zijn graf struikelde, het hoofd brak en op slag stierf. De eigenaar van het paard liet daarop een haag rond het graf aanplanten om meer onheil te voorkomen. Terwijl de haag om Guido's graf werd geplant, dreven de twee mannen die de klus moesten klaren, de spot met de speciale behandeling die het graf van de nobele onbekende Guido te beurt viel. Dat hadden ze beter niet gedaan: een van hen bekocht dit ter plekke met de dood; de andere liet even later in zijn slaap het leven. Daarop werd Guido opgegraven en werden zijn resten in de crypte van de kerk geborgen. Het overbrengen van de relieken ging waarschijnlijk gepaard met de afwerking van de romaanse Sint-Pieters- en Sint-Guidokerk, in het begin van de twaalfde eeuw. Dat doet sterk het vermoeden rijzen dat het om een 'marketingstunt' ging.

De legende gaf de kerk en het kapittel naam en faam. Het religieuze centrum lokte heel wat hoogopgeleiden en groeide uit tot een belangrijk cultureel centrum. Het hoogtepunt was ongetwijfeld de zestiende eeuw, toen ook de humanist Desiderius Erasmus in het enige overgebleven kapittelhuis, nu beter bekend als Erasmushuis, verbleef.

De Sint-Guidokerk was ook een stopplaats voor pelgrims die vanuit het noorden naar Compostela trokken. Pelgrims kwamen van heinde en verre om onder de grafsteen van Sint-Guido te kruipen om zo de bescherming van de heilige te genieten.

Tussen 1350 en 1527 kreeg de kerk een gotisch jasje aangemeten. Onder anderen Jan van Ruysbroeck, de beroemde architect van de toren van het Brusselse stadhuis, werkte aan die verbouwing mee.

Ook de daaropvolgende eeuwen verzamelde de kerk heel wat pracht en praal, zoals de prachtige glasramen en de spitstoren in neogotische stijl, die pas aan het eind van de negentiende eeuw werd ingewijd.

Erasmus van Formio
Helaas heeft al dat moois de tand des tijds niet ongeschonden doorstaan. In 1994 werd daarom begonnen met een grondige renovatie.

Vandaag is die renovatie maar gedeeltelijk zichtbaar. De spitstoren is al sinds 2002 gerenoveerd, en ook de prestigieuze glasramen in het koor zijn opgeknapt. De oudste glasramen stammen nog uit de vijftiende en zestiende eeuw. De andere werden eind negentiende, begin twintigste eeuw gemaakt. Op zes van die recentere glasramen zijn ook de belangrijkste gebeurtenissen uit het leven van Sint-Guido te zien. Ook al zijn de glasramen niet in chronologische volgorde geplaatst, ze beelden wel mooi het leven van de heilige uit.

De mooie glasramen kunnen helaas niet verhullen dat de kerk niet helemaal tot haar recht komt. Zo is het 21 meter lange koor, het pronkstuk van de kerk, met een grijze plaat van de rest van de kerk afgesloten voor renovatie. Daardoor gaat het indrukwekkende dieptezicht bij het binnenkomen van de kerk helemaal verloren. En ook de muurschilderingen aan de linkerkant van de kerk, waarop onder anderen de heilige Erasmus van Formio als martelaar wordt opengereten en zijn darmen uit zijn lichaam worden getrokken en rond een haspel gedraaid, zijn nog amper zichtbaar en moeten met een zaklamp worden belicht om bewonderd te kunnen worden.

Nog veel werk aan de winkel dus, en naar verluidt ligt het werk zo goed als stil. Vurig wordt gehoopt dat het koor in 2012 weer helemaal open zal zijn, om te vermijden dat Sint-Guido zich duizend jaar na zijn dood in zijn graf moet omdraaien.

Wij wandelden op zondag 19 december mee met Sint-Guido anders bekeken. Ook geïnteresseerd in zo'n geleid bezoek? Bel of mail de toeristische dienst: 02-526.83.65 of toerisme@anderlecht.irisnet.be