Onderduiken in Brüsel-Centraal

De uit Nederland afkomstige Brusselse theaterregisseuse Ragna Aurich maakt bij Recyclart een theatervoorstelling die zich afspeelt in de verborgen ruimtes onder het Centraal Station. Het mythische beeldverhaal Brüsel van François Schuiten levert de inspiratie, vier kinderen met een verstandelijke handicap uit de Heemschool in Neder-Over-Heembeek spelen mee.

A an de kleine ingang van het Centraal Station achter het Magdalenakerkje gaat een poort voor ons open. We worden binnengeleid in een betonnen ruimte die helemaal van daglicht verstoken blijft, en steeds dieper de ondergrond in leidt. Hier en daar ligt nog een uitgedroogd kadavertje van een muis.

Op een plek waar enkele boomwortels theatraal door het plafond steken, houden we halt. We zouden nog dieper kunnen, maar dik donker water houdt ons tegen. "Alles wat in dit water valt, is voorgoed verloren," zegt Ragna Aurich lachend.

Aurich repeteert al een tijdje op deze plek, samen met actrice Tine Cartuyvels, vormgeefster Lies Marechall en geluidscomponist David de Meuter. Aurich maakte twee jaar geleden al de opmerkelijke locatievoorstelling We will be younger, met senioren uit het rusthuis in de Begijnhofwijk. Dat ze deze keer in de krochten van het ondergrondse Brussel terecht is gekomen, heeft alles te maken met Brüsel, het beeldverhaal François Schuiten en Benoît Peeters uit de reeks 'De duistere steden'. Daarin vertellen de auteurs de geschiedenis van een onderaardse parallelle Tegenaarde, een vervormde spiegelwereld van het bovengrondse Brussel.

Ragna Aurich: "Ik wilde al lang een voorstelling over Brüsel maken. Toen ik in 2004 in Brussel belandde, vertelden een aantal mensen na elkaar me over dat boek. Voor mij verbeeldt het ook de grootste aantrekkingskracht van Brussel: het is een stad waar heel veel niveaus en identiteiten samenkomen. Ik vond het ook interessant hoe verschillende mensen verschillende ideeën hebben over zo'n parallelle verborgen stad. De strip leeft voort in heel wat andere publicaties, en in de hoofden van vele Brusselaars. Omdat Schuiten en Peeters veel aanknopingspunten uit de reële wereld hebben gebruikt, bestaat bij sommige mensen zelfs het geloof dat Brüsel echt bestaat. Bij het Justitiepaleis vind je hier en daar zelfs codes die naar het verhaal verwijzen, omdat op die plek de ingang naar Brüsel zou liggen."

Aurich en Recyclart hebben even naar een locatie bij het Justitiepaleis uitgekeken, maar uiteindelijk is het dus deze geworden. "Het is een ondergrondse parkeergarage die nooit gebruikt is omdat er te veel lekken zijn en er ook te veel water uit de ondergrond naar boven komt. We wilden ook graag een ruimte met water, omdat dat aansluit bij de mythologie van de verborgen Zenne, en het idee dat Brussel half in een moeras is verzonken."

Sanatorium
's Anderendaags zal de ploeg even niet kunnen repeteren door de spoorstaking, maar voorts heeft de NMBS zich heel constructief opgesteld. Ook François Schuiten, die Aurich toestemming gaf om de naam Brüsel te gebruiken, is enthousiast en komt kijken. Het toneelstuk Brüsel wordt wel helemaal anders dan het beeldverhaal. "De enige overeenkomst is dat het zich ook in een parallelle wereld afspeelt, die net als bij Schuiten de rol van sanatorium vervult. De mensen die er terechtkomen, worden beter gemaakt. Ik zoek in de regie ook naar het fantastische. Hoe bepaalde wetmatigheden van de gewone wereld kunnen transformeren. Bij Schuiten zijn dat de wetmatigheden van de architectuur en van het beeldverhaal zelf, bij ons zijn dat er andere."

Deze voorstelling wordt inderdaad een 'speciale' ervaring, op verschillende manieren. Het publiek zal aan de poort van de ondergrondse wereld worden opgewacht door de acteurs. Behalve Ragna Aurich en Tine Cartuyvels zijn dat ook Glenn, Lynn, Zoë en Joost, vier scholieren van De Heemschool in Neder-Over-Heembeek, waar kinderen met motorische en verstandelijke handicaps zitten. Als bewoners van Brüsel zijn zij de greeters die de bezoekers begeleiden naar de ondergrondse plek, waar ze even in quarantaine worden gehouden om dan langzaam inzicht te krijgen in de gang van zaken daar.

Aurich: "Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in andere 'zijnsvormen', vormen die ik niet meteen snap. Meestal zijn de werelden tussen ons en mensen met een mentale handicap erg gescheiden, ze zijn bijna een curiosum. Maar in Brüsel krijgen ze hun plek. Hier draaien we de rollen om, en zijn zij degenen die genezing kunnen brengen omdat ze een andere vorm van intelligentie hebben. Ze hebben een soort direct 'weten' waar ze veel meer op vertrouwen dan wij. Een van de personages die door ons, professionele actrices, wordt gespeeld, heeft een magische ziekte, een ziekte waarvan ze denkt dat zij de enige is die eraan lijdt. De bewoners van Brüsel begrijpen dat. Hoewel ze onverstaanbaar praten, komt er toch een dialoog tot stand. Ze communiceren door over de haren te strijken, ze maken contact door middel van aanraking, ze zorgen voor een lading van liefde. Op die manier zijn ze dokter en zorgen ze voor de transformatie."

Geen luxe
Met haar keuze voor niet-geschoolde acteurs koos Ragna Aurich niet bepaald voor de makkelijke weg. "Van alles wat je op voorhand bedenkt, hou je uiteindelijk maar een of twee zaken over. Ze zetten echt alles naar hun hand. Er is nog wel tekst, maar we laten ook veel open. Toen ik met bejaarden werkte, waren de beste momenten die waarin zij de kans kregen om hun eigen dramatiek voort te brengen. Deze jongeren kunnen geen tekst onthouden, en eentje luistert zelfs nooit naar wat ik zeg, maar ik zoek naar de impulsen die zij kunnen geven in de theatrale context die wij hun bieden."

Geluid zal daarbij een belangrijke rol spelen. "Het leek me mooi dat je van alle dingen de stem kon horen. Door met frequenties te spelen zal David als geluidscomponist het onhoorbare hoorbaar maken, net zoals we het onzichtbare in de ondergrond zichtbaar en aannemelijk maken. De geluiden zorgen meteen voor een chronologie in de voorstelling en fungeren als cues die bij de acteurs reacties kunnen losmaken."

Aurich koos wel voor jongeren met een bepaalde openheid. "Zij begroetten me op het schoolplein en kwamen op hun heel eigen manier op me af. Die blijheid en positiviteit vond ik belangrijk. Ze wilden ook graag in contact komen met professionele acteurs, want voor hen heeft acteren te maken met televisiemaken en beroemd worden. Sommigen denken ook dat Brüsel Londen is. Ze hebben dus wel een idee, maar tegelijk helemaal niet. Luxe kan ik hun helaas niet bieden, en daarom is er ook wel wat bezorgdheid bij hun ouders. Voor het publiek zou de confrontatie ook best heftig kunnen zijn, maar ik vertrouw erop dat we voor een heel originele voorstelling kunnen zorgen."

Brüsel van Recyclart, donderdag 18, vrijdag 19 en zaterdag 20 oktober om 20 uur, zondag 21 oktober om 15 uur. Toegang gratis, maar reserveren verplicht: 02-502.57.34, info@recyclart.be, www.recyclart.be. Zeer beperkt aantal plaatsen; bij het ter perse gaan zaten er al voorstellingen vol. In het Centraal Station, ingang Zuid, aan de Magdalenakerk