KVS doet Guy Cudell verrijzen in Sint-Joost

Danny Vileyn
© Brussel Deze Week
14/02/2013
De eerste daad van nieuwbakken burgemeester Emir Kir (PS) was bloemen leggen op het graf van wijlen Guy Cudell (PS). Cudell was burgemeester van 1953 tot aan zijn dood in 1999. Hij was ook de man die van zijn ontvoering - en ontsnapping - een media-event maakte. Regisseur Ruud Gielens brengt Cudell tot leven. Met teksten van de man zelf.

E rgens midden 1984. Een gezelschap Leuvense theaterliefhebbers wacht in Théâtre 140 op het begin van een voorstelling. Op de rij voor hen zit burgemeester Guy Cudell - nog niet zo lang voordien ontsnapt na een ontvoering. Het gezelschap maakt er een paar flauwe grappen over. En ook over zijn haar: is het een pruik, of is zijn haar gewoon veel te zwart geverfd? Cudell draait zich om, knikt minzaam en zegt: "Bonsoir mesdames, bonsoir messieurs". Het is de eerste keer dat ik de bekende Guy Cudell in levende lijve zie. Het theaterstuk begint.
Guy Cudell haalt de geschiedenisboeken, zoveel is zeker. Niet alleen omwille van zijn excentrieke voorkomen, zijn eigengereide optredens, de lengte van zijn carrière of zijn ontvoering, maar ook voor zijn beleid. Tijdens zijn eerste uitvoerend mandaat - hij was schepen van Onderwijs van 1947 tot 1953 - kreeg Sint-Joost-ten-Node de eerste gemengde school van het land. Daarna volgden nog: de eerste vrouwelijke politieagent (hij had altijd een vrouwelijke politieagent als chauffeur) en de eerste allochtone politieagent. Op zijn begrafenis trok de Congolese gemeenschap met een spandoek achter de kist: "Guy Cudell was als een vader voor ons".

Cudell was ook een showbeest. Voor de laatste gemeenteraadszitting van het jaar bijvoorbeeld stak hij zich iedere keer opnieuw in een napoleontisch pakje. Een middel om fotografen te lokken. Zo zijn er onder meer foto's van Cudell op de paardenmolen op het Rogierplein. KVS-regisseur Ruud Gielens: "Ik heb Cudell altijd al een emblematische figuur gevonden. Ik wist me er als veertienjarige geen houding mee. Mijn vrienden keken op naar Cudell terwijl mijn sociaal geëngageerde vader een aversie van hem had. Hij vond hem een showman."

De KVS - rond de tafel: Ruud Gielens, Pierre Sartenaer, Mieke Verdin en Nathalie Goossens - is al anderhalf jaar met het project rond Cudell bezig. Het krijgt als titel: On s'occupe de vous?. Een betere titel is moeilijk te verzinnen. Ze hebben met tientallen mensen gesproken. Pierre Sartenaer heeft tientallen verslagen van gemeenteraadszittingen bijgewoond. Vooral die uit de jaren 60 waren heel bloemrijk, zegt Sartenaer. "Mensen die hem goed gekend hebben vertellen tegenstrijdige verhalen," zegt Gielens. "Heel veel mensen bewonderen hem, sommigen halen al dan niet lichtjes geamuseerd de schouders op, zo goed als niemand is echt tegen hem."

Pijnlijke scènes
"Na al die research blijft Cudell niet te vatten, hij is een echt mysterie. Cudell was een visionair. Hij was meer dan eens staatssecretaris en minister maar besefte als geen ander dat de gemeente de plek is waar je echt iets kan realiseren", besluit Gielens. "Hij krijgt dezer dagen volop navolging: Paul Magnette verhuist van nationaal naar Charleroi, Vincent Van Quickenborne van nationaal naar Kortrijk, en ook Bart De Wever heeft voor Antwerpen gekozen. Uit onze research is gebleken dat de socialist Cudell veel minder een ideoloog was dan gedacht. Het was de werkelijkheid die Cudell tot actie dwong. Maar Cudell was ook volhardend. Tot op zijn sterfbed probeerde hij alles onder controle te krijgen."

"Cudell kon geen afscheid nemen van de macht. En dat leidde op het einde van zijn leven soms tot pijnlijke scènes. Zoals die ene keer toen hij de rekening van een evenementenbureau (dat een modeshow organiseerde met de scholen van Sint-Joost) niet tijdig betaald had, en hij tijdens een discussie met de jonge organisatoren compleet uit de bocht ging. De journalisten keken ongemakkelijk de andere kant op. Het was in de pre-internet en -Twittertijd, en het was de laatste keer dat ik Cudell in levende lijve heb gezien.

De naar mijn weten laatste tv-beelden van Cudell dateren uit 1998. Aan het Sint-Lazarusplein braken rellen uit. Er heerste een territoriumconflict tussen Afrikaanse prostituées en migranten. De buurt telt sinds jaar en dag prostituées, maar terwijl de veelal oudere Belgische dames er 'zedig' gekleed bij zaten, doken de eerste strings op in de vitrines. Migrantengezinnen pikten het niet langer dat hun kinderen hiermee geconfronteerd werden. Het liep aardig uit de hand. Volgens de prostituées waren de rellen aangestoken door drugsdealers die hun territorium wilden afbakenen. Toch blijft het positieve beeld van Cudell intact: "Je vergeeft veel als mensen lang aan de macht zijn," zegt Ruud Gielens. En ook: "Mensen creëren mythes." In het stuk zoomt de KVS in op details om uit te komen bij universele waarden en thema's.

Vrijdagochtend. De repetitie van de eerste scène in de schitterende oefenruimte klinkt veelbelovend. Het is een discussie tussen burgemeester Cudell en zijn voorganger en opponent André Saint-Rémy. De Franstalige Pierre Sartenaer is het meest aan het woord. Mieke Verdin en Nathalie Goossens vallen in - in het Frans. Aanleiding is een staking van het gemeentelijk personeel, waar Cudell het volgens Saint-Rémy heeft laten afweten. Het gaat over fundamentele zaken als het recht op staken van ambtenaren - in die tijd was die kwestie nog niet uitgeklaard. Cudell wordt ook verweten in overall meegestapt te zijn met stakende vuilnismannen die eigenlijk niet staakten. "Ik beperk de schade," aldus Cudell. En dat viel aardig mee: negentig procent van het gemeentepersoneel staakte, "maar de inwoners zijn verder gegaan met trouwen en scheiden."

On s'occupe de vous maakt deel uit van Tok Toc Knock dat na Laken nu in Sint-Joost neerstrijkt. De voorstellingen vinden plaats van 20 februari tot 3 maart in het Centre Culturel Russe, Middaglijnstraat 21, 1210 Brussel. De voorstelling speelt in het Frans en het Nederlands met boventitels. Met en van Ruud Goossens, Mieke Verdin, Pierre Sartenaer, Nathalie Goossens en An Weckx. Toegangskaarten kosten 12/16 euro.

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Podium

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni