© Saskia Vanderstichele

Regisseur Guy Joosten doorgrondt moderne Salome

Jean-Marie Binst
© Brussel Deze Week
20/01/2012
Vijftien jaar na regisseur Luc Bondy pakt de Brusselaar Guy Joosten de thrilleropera Salome aan. Een familiedrama over Herodes’ dochter met borderline, wier incesttrauma en puberale verliefdheid uitmonden in wraak. Salome eist het hoofd van de moraalridder Johannes de Doper op, om het vol op de mond te kussen. De slotzin is overbekend: “Man töte dieses Weib!” Maar hoe drijft Joosten de spanning op?

W ie Richard Strauss' riante jugendstilvilla onder de Zugspitze kent, wordt het meteen duidelijk hoeveel zijn kaskraker Salome (1905), naar het boek van Oscar Wilde, hem heeft opgebracht. Het familiedrama waarin liefde en verlangen verward worden met macht en hebzucht, krijgt in De Munt nu een Dogma-filmachtige versie, van theater- en operaregisseur Guy Joosten (1963).
Na zijn studie in Antwerpen richtte Joosten daar de Blauwe Maandag Compagnie op. Daarna werkte hij in de Beursschouwburg in Brussel en vertrok hij voor drie jaar naar Hamburg. Nu woont hij al bijna twintig jaar in Vorst. "Voor iemand uit het verre Limburg was de Beursschouwburg mijn eerste relatie met de hoofdstad, na Hamburg werd het mijn thuis. Voor mij is deze stad eerder een fantastische woonplek dan mijn werkkader. Ik heb opnieuw een goede werkrelatie met De Munt (tussen 2001 en 2007 kreeg hij geen opdrachten, red.). Als regisseur dien je niet echt een verzoek tot operaregie in, je moet een opdracht afwachten. Sinds intendant Peter de Caluwe aantrad, die ik uit het operahuis in Amsterdam kende, lukt dit opnieuw."

Pakt u operaregie vandaag anders aan dan bijvoorbeeld met uw eerste productie La Cenerentola voor de Vlaamse Opera (1991)?
Guy Joosten: "(lacht) La Cenerentola is uit een vervlogen verleden. Ik blijf erg kritisch voor elk eindproduct. Al evalueer ik dat niet alleen. Met mijn medewerkers stellen we ons de vraag: in hoeverre is het eindresultaat afgeweken van ons oorspronkelijke doel? Het voorkomt dat je de erg wisselende mening van de pers en het publiek als enige juiste para­meter ziet. Salome in Spanje of in Brussel geeft een heel ander resultaat. Wie zich van de commentaren afhankelijk maakt, geraakt uit evenwicht. Ik wil mezelf steeds provoceren om af te wijken van de ingeslagen paden, en een nieuwe entourage helpt me daarin. Wel hou ik altijd de gevolgen van een beslissing voor ogen. Al blijft een regieparcours altijd grillig, een joyride ."

Salome ging in première in Spanje; in Brussel zijn er nu twee bezettingen, met alle risico's van dien.
Joosten: "Al deze producties zijn verschillend. Als regisseur kun je de impulsen van de zangers en de dirigent niet uitsluiten. In De Munt krijgen we twee Salome's te zien (afwisselend Nicola Beller Carbone en Amanda Echalaz, red.) ; de twee zangeressen kunnen dus een andere invulling aan de rol geven. Bij de samenstelling van de hele cast kun je er al wel op letten dat je werkt met zangers die eveneens de platgetreden paden willen verlaten. Maar ja, de ene avond wordt dus iets verschillend van de andere."

Valt een vrouw als Salome te doorgronden?
Joosten: "Iedereen ziet iets anders in de maan, en zo gaat het ook met Salome. Personages als haar ouders Herodes en Herodias, of Narraboth (de kapitein die verliefd is op haar, waardoor hij haar de toegang tot de cel van Jochanaan niet kan weigeren, red.) , en zelfs alle toeschouwers, zien in Salome iemand anders. In deze productie willen we precies de kracht van deze figuur uitvergroten, en dat is ook onze verrassing. Het vindt zijn climax in de 'Dans der zeven sluiers', waarin de zeventienjarige laat zien dat ze ein Weib wordt. Dit is mijn kantelmoment: Salome's zelfbewustzijn komt daar maximaal tot uiting. Nadien neemt ze het heft in handen en neemt ze wraak op alle gebeurtenissen tot dan toe, beginnend bij de incest die Herodes op haar pleegde: the abused becomes the abuser . Ze wreekt zich ook op Jochanaan, Johannes de Doper, die haar liefde niet beantwoordt. In feite is ze een slachtoffer van haar geperverteerde familie, die liefde gelijkschakelt met bezit en macht. Ook zij plaatst zich in het middelpunt door een machtsgreep: ze wil het hoofd van Jochanaan, al begrijpt niemand waarom."

Welke aantrekkingskracht kan een christelijke held als Johannes de Doper hebben?
Joosten: "Noem hem de fear factor in deze opera, iedereen is bang voor hem. Herodes draaide er zijn hand niet voor om om iemand te laten doden, maar aan een man van God als Jochanaan durfde hij niet te raken, hoe fanatiek zijn vrouw Herodias deze Jochanaan - die haar een immorele hoer had genoemd - ook probeert uit te schakelen. Voor mij is de hedendaagse Jochanaan een soort moraalridder, het 'geweten' dat ontbreekt bij de andere figuren. De moraal is ook iets wat je niet kunt uitschakelen, hoe machtig je ook bent. In deze productie hebben we dit heel 'voelbaar' willen maken. In deze interpretatie van Jochanaan bleken we de eerste in de geschiedenis te zijn. (Andere producties blijken dit nu ook 'over te nemen', red.) "

Gebruikt u film ter modernisering?
Joosten: "Veel wil ik daar niet over kwijt. Het zal samen met de dans van Salome gebruikt worden om het kantelpunt in haar denken en handelen scherper te stellen. Het zijn fragmenten van de homecamera van Herodes, die Salome gebruikt als bewijsmateriaal. Zijn camera blijkt nu eenmaal een wapen in de hand van Herodes, waarmee hij haar lastigvalt en figuurlijk penetreert. Niets anders dan Peeping Tom (gluurderfiguur uit de gelijknamige cultfilm uit 1960, red.) ."

Toen ik uw tafelscène op foto zag, dacht ik meteen aan de intrigefilm Festen.
Joosten: "Bingo! U zit er pal op, zoals ze zeggen. Ik heb lang getwijfeld over de inspiratie die Festen (Deense Dogma 95-film van Thomas Vinterberg, red.) mij bezorgde, omdat dit nog allemaal zo recent op het netvlies zit. Veel van datzelfde kwam al op mij af uit de Scandinavische literatuur, bijvoorbeeld bij Lars Norén (demonentheater, red.) en uit oudere films van Ingmar Bergman."

"Ik breng de tafelscène van Salome wel op een andere manier dan Festen , waar je louter met een familiale structuur zit. Nu zit er ook een politiek gezelschap aan tafel, zoals de Joden die uitgenodigd zijn door Herodes, vermoedelijk om te onderhandelen over Jochanaan. De tafel is hier een 'publiek' gebeuren, met nieuwswaarde die de volgende dag in de krant kan staan."

---------------
Salome in De Munt, van 24 januari tot en met 5 februari (20 en/of 15 uur): www.demunt.be of 070-23.39.39

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Brussel-Stad, Muziek

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni