Boeken restaureren is precisiewerk

Eduardo Carvalho restaureert boeken uit ver vervlogen tijden. Hij doet dat nog met de hand om de kwaliteit zo hoog mogelijk te houden. Zo weeft hij blad per blad aan elkaar. Ook het leder op de kaft en de gouden letters op de rug brengt hij met veel precisiewerk aan.

Eduardo Carvalho is specialist in de restauratie van heel oude boeken. Hij is afkomstig uit Portugal. In 1970 nam hij de boekbinderij 'Anciens Etablissements G.H. Put in Sint-Jans-Molenbeek over. Sindsdien verwierf hij nationale bekendheid in de restauratie van oude en historische boeken. Heel wat proffen van de Vrije Universiteit Brussel laten belangrijke boeken bij hem restaureren. In het atelier van Carvalho liggen dan ook eeuwenoude kleppers.

"Het oudste boek dat ik ooit oplapte, dateert van 1580. Dat had nog een echte houten kaft en de bladen waren niet uit papier maar uit dikke vezels vervaardigd. Vandaar dat zo'n boek eeuwen meegaat. Momenteel heb ik hier nog boeken liggen van het jaar 1875, 1833, 1787 en 1690," zegt Carvalho. Alle stappen om deze historische schatten op te lappen, gebeuren met de hand. Bladen die eventueel loshangen, worden weer aan elkaar gebonden. Ook het leder van de kaft brengt hij opnieuw aan met de hand.

18 karaat
De boeken worden van naad tot draad opgelapt. En daar horen natuurlijk gouden letters en figuren bij om het boek te versieren. "Ik werk met metalen figuurtjes en lettertjes. Met een oude gasbrander van de jaren vijftig warm ik ze op. Dan steek ik de stalen letters in de vlammen. Het moeilijke is vooral om ze op de juiste temperatuur te krijgen. Want als ze te warm zijn, zou ik het leer van het boek kunnen verbranden. Om te horen of het metaal niet te warm is, giet ik er een heel klein beetje water op. Aan de sisklank van het water kan ik horen of het ijzeren lettertje of figuurtje de juiste temperatuur heeft bereikt. Soms voel ik er nog even met mijn vinger aan. Vervolgens neem ik wat goudpapier en druk ik dat tegen het boek. Dan druk ik de hete letters op het goudpapier. Door de hitte wordt dat goud op het leer gebrand. Je krijgt dat er nog heel moeilijk af. Meestal gebruik ik bladgoud. Maar ik heb ook goudpapier van 18 karaat. Hoe puurder het goud, hoe moeilijker het is om het te branden. Ik heb ook zilverpapier. En ook dat is niet makkelijk op leder aan te brengen. Ik heb hier ook elektronische machines staan maar dan is de kwaliteit toch heel wat minder. Wat ik met de hand doe, doe ik beter," zegt Carvalho.

Oude persmachines
Belangrijk is ook dat een boek steeds geperst wordt om het mooi plat te krijgen. Als een boek gelijmd of genaaid is, moet het gedurende een nacht samengedrukt worden. In het atelier staan naast elektronische persen, nog twee antieke persen. "De ene machine is gemaakt door Bonte, begin negentiende eeuw. En dan hebben we nog een Karl Krause, een machine uit Duitsland die nog bij Louis Jespers uit Brussel gekocht is. Bovenaan hebben de persen gewichten hangen van tientallen tonnen. Met een tandwiel kan ik het gewicht verhogen of verlagen. Met de hand kan ik dat heel goed aanvoelen, hoeveel druk ik moet zetten. Ik heb ook elektrische persen, maar daar kan je de drukkracht niet handmatig regelen. Vandaar dat ik toch nog liever die oude persen gebruik."

:: Anciens Etablissements G.H. Put Zwarte Vijversstraat 107 1080 Sint-Jans-Molenbeek Tel: 02/410.78.27