'Drie agressies, twee branden, drie doden': balans opgemaakt van gevangenis Haren

Sinds de inhuldiging van de gevangenis van Haren in 2022 hebben drie gevallen van agressie tegen cipiers plaatsgevonden, drie sterfgevallen en twee celbranden. Volgens de vakbonden en actiegroep Haren Observatory zijn deze gebeurtenissen één van de redenen voor de grote uitval van personeel in de gevangenis.

Drie gevallen van agressie tegen cipiers, drie overlijdens en twee celbranden, naast een structureel absenteïsme en brutaal management, sommen CSC Services Publics en de actiegroep Haren Observatory op in een persbericht. De gevangenis werd op 30 september 2022 ingehuldigd. "Door al deze problemen is het absenteïsme zeer hoog," klinkt het.

Vooral de cijfers van het aantal overlijdens vallen op. De gevangenis van Haren bevestigt dat er in 2023 twee overlijdens waren te betreuren en in 2024 nog één. Telkens gaat het om zelfdodingen.

Psychisch welzijn

De gevangenisvakbonden zijn intussen al een week aan het staken, onder meer om het personeelstekort aan te klagen. Volgens de bonden is psychisch welzijn van gedetineerden ook iets dat over het hoofd wordt gezien.

"Menselijk contact is heel belangrijk," zegt Stijn Van Den Abeele, regiovoorzitter Brussel VSOA gevangenissen. "Vroeger was er een 'chef' nodig om verschillende deuren open te doen, nu gebeurt dit electronisch via computerprogramma's."

"In plaats daarvan zouden er detentiebegeleiders komen, maar doordat er steeds te weinig personeel op de werkvloer is, worden vele posten geschrapt. Daardoor biedt de detentiebegeleider niets extra ten opzichte van de 'cipier' van vroeger. De detentiebegeleiders hebben door het personeelsgebrek zelfs nog steeds geen opleiding gekregen."

"We hebben slechts één agent voor 35 gedetineerden, waardoor we niet altijd aan hun vragen kunnen voldoen," voegt veiligheidsassistent Davy Champagne daaraan toe. "Je moet toezicht houden, soms hebben ze specifieke documenten nodig, en je bent verantwoordelijk voor de voedseluitgifte: de takenlijst is enorm. Daarom dringt de vakbond aan op meer personeel."

Externe factoren

De gevangenis van Haren nuanceert de cijfers: "Haren is de grootste gevangenis van het land," zegt gevangenisdirecteur Jurgen Van Poecke. "Hoewel elk overlijden tragisch is, moeten we erkennen dat jaarlijks vijfduizend mensen hier binnenkomen, wat gelijkstaat aan evenveel potentiële crisissituaties." Op die manier is drie gevallen van agressie niet veel, klinkt het.

De directeur benadrukt dat het risico op zelfmoorden in elke gevangenis bestaat. Geen van de drie zelfmoorden was volgens hem toe te schrijven aan de leefomstandigheden van de gedetineerde. "Het betrof telkens andere factoren: individuen die worstelden met onverwerkte zaken of moeite hadden met de buitenwereld," legt hij uit. Een voorbeeld: de man die zich begin dit jaar van zijn leven beoofde, had enkele dagen eerder zijn vrouw vermoord.

De gedetineerden hebben een microgolf, ze krijgen een moment om naar buiten te gaan en hebben een opendeurregime. "We doen ons uiterste best," zegt Van Poecke. Ondanks de overbezetting ligt er bij de mannen "geen enkele matras op de grond". Op de vrouwenafdeling zijn er wel een paar kamers met drie bewoonsters in plaats van twee.

Stakingen in het hele land

De gevangenis van Haren werd op 30 september 2022 ingehuldigd door toenmalig minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) en door staatssecretaris voor de Regie der Gebouwen Mathieu Michel (MR) na jaren felle tegenstand door verschillende actiegroepen vanwege de grote schaal. Op termijn moet de gevangenis van Haren de verouderde instellingen van Sint-Gillis, Vorst en Berkendael vervangen.

Haren kampt – ondanks de nagelnieuwe infrastructuur – met dezelfde problemen als heel wat andere gevangenissen in ons land. Vanaf maandag zal er elke dag in een andere provincie gestaakt worden en die begint in de Brusselse gevangenissen.

Daarna volgen nog stakingsdagen op 17, 26 en 30 april in Brussel. Ook voor de rest van het land is een schema opgesteld, met telkens vier actiedagen in West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen, Antwerpen en Limburg.

Wie met vragen zit over zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op de website www.zelfmoord1813.be.